စေလဦးပုည အထၳဳပၸတၱိ

စာဆိုေတာ္စေလဦးပုညအေၾကာင္းကိုကိုယ္တိုင္ေရးဖို႔စဥ္းစားထားေပမယ့္Wikimyanmarမွာ ေတြ႕လို႔ တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။ အခ်က္အလက္ေတြက တစ္ခ်ဳိ႕ေနရာေတြမွာ ကြဲလြဲေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ မၾကာခင္မွာ ျပည့္ျပည့္စံုစံု သုေတသနလုပ္ၿပီး ျပန္တင္ေပးဖို႔ စိတ္ကူးထား ပါတယ္။

စေလဦးပုည

သူေျပာင္လွ်င္ ေခါင္ကြန္႔လို႔-ခ်ီ ကိုယ္ရည္ေသြးေတးထပ္ေရးသူ စေလဆရာႀကီး ဦပုညမွာ ၿမိဳ႕စား႐ြာစားမ်ိဳး ျဖစ္သည့္ အဖဦးျမတ္စံ အမိေဒၚလွရင္တို႔မွ သကၠရာဇ္ ၁၁၇၄-ခုႏွစ္ ကဆုန္လဆန္း ၃-ရက္၊ ၾကာသပေတးေန႔ မြန္းတည့္ခ်ိန္တြင္ဖြားျမင္၍ ငယ္စဥ္က သာယာဝတီမင္းတရားႀကီး အိမ္ေတာ္ေရာက္ခိုက္ စည္ကိုပုတ္၍ ကစားေသာေၾကာင့္ “ေမာင္ပုတ္စည္” ဟုမင္းတရားႀကီးကိုယ္တိုင္ အမည္ေပးေသာေၾကာင့္ ေမာင္ပုတ္စည္ ဟုေခၚတြင္သည္။ (ဦးပုညဖြားေသာႏွစ္မွာအမွတ္အသားမတူၾကပါ။ အခ်ိဳ့က ၁၁၇၄ ခု၊ အခ်ိဳ့က ၁၁၇၈ ခုဟူ၍ကြဲျပားၾကပါသည္။)

ေမာင္ပုတ္စည္ ၆-ႏွစ္ အ႐ြယ္မွစ၍ အမရပူရၿမိဳ႕ တူေမာင္းတိုက္ ဆရာေတာ္ ဦးဒီပ ထံတြင္ ပညာစတင္ သင္ၾကားသည္၊ ထို႔ေနာက္ အသက္ ၈ ႏွစ္အရြယ္တြင္ ္ဗန္းေမာ္ဆရာေတာ္ ထံတြင္ သာမေဏျပဳ၍ ရွင္အမည္မွာ ပုညာဘိဓဇ ျဖစ္သည္။ ယင္းအမည္ကိုစြဲ၍ေနာင္တြင္ ဦးပုညဟု တြင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ပညာကို ဆက္လက္သင္ ္ၾကား သည္။ သကၠရာဇ္ ၁၁၉၄-ခုႏွစ္တြင္ ရွင္ပုညအား စေလ၊ ပုခန္းငယ္ ၂-ၿမိဳ႕အုပ္က ရဟန္းဒါယကာခံ၍ ရဟန္းျပဳၿပီးေသာ္ ပညာဆက္လက္သင္ၾကားသည္။ ေဗဒင္ေမးသူ၊ ေမတၱာစာေရးခိုင္းသူ၊ ေဆး၀ါးေတာင္းသူ ဒကာမတို႔အဆည္းအကပ္ထူသည္ ႏွင့္စေလျမိဳ့အုပ္မင္းက သံသယမကင္းရိွခဲ့ေသာေၾကာင့္ လူပ်ိဳမလွည့္ေၾကာင္း ေမတၱာစာ၊ ျပန္ေပးစာတို႔ျဖင့္ထင္ရွားေစႏိုင္ခဲ့သည္။

၁၂၀၃-ခုႏွစ္တြင္ လူဝတ္လဲ၍ သာယာ၀တီမင္းႏွင့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔လိုက္ပါလာခဲ့သည္။ ရန္ကုန္၌ ေခတၱေနျပီး ေနာက္ အမရပူရျမိဳ့ဗန္းေမာ္တိုက္၊ ဗန္းေမာ္ဆရာေတာ္ထံ ၌သာမေဏျပဳျပန္သည္။ အမရပူရၿမိဳ႕ ဗန္းေမာ္တိုက္ မွာပင္ ျပန္လည္သီတင္းသံုးၿပီးလွ်င္ တရားစာ၊ ေမတၱာစာမ်ားကို စတင္ေရးသားေလသည္။ ၁၂၁၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ လူထြက္ခဲ့၍ ကေနာင္မင္းထံတြင္ ခစားရသည္။ ၁၂၁၆ ခုေလာက္တြင ္စေလျမိဳ့သူၾကီးရာထူးကို သူၾကီးေဟာင္း ေမာင္ၾကဴႏွင့္အျပိဳင္လုသည္။ သာသနာပိုင္ဦးေဉယ်စစ္ေဆးရာ ဦးပုညသည္သာ သူၾကီးရိုးမွန္ေၾကာင္း ဆံုးျဖတ္ကာ အႏိုင္ရသည္ ဟုဆိုၾကသည္။ သကၠရာဇ္ ၁၂၁၈ ခုခန္႔တြင္ဗန္းေမာ္ဆရာေတာ္၏ အရိွန္အ၀ါျဖင့္ နန္းတြင္းသို႔ေရာက္ျပန္သည္။ မင္းလွသခၤယာဘြဲ႔ျဖင့္လက္ဖက္ရည္ေတာ္တြင္ အမႈထမ္းရသည္။ ^[1]

မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး ရတနာပံု မႏၲေလးၿမိဳ႕၌ စိုးစံေတာ္မူေသာအခါတြင္ စေလဆရာႀကီး ဦးပုညအား စာဆိုေတာ္အရာ `မင္းလွသခၤယာ´ဟူေသာဘြဲ႔ျဖင့္ ရြာစည္ရြာကို ေပးသနားေတာ္မူသည္။ လစာေတာ္ေငြ တႏွစ္လွ်င္ ၆၀၀-က်ပ္ႏွင့္ ဝင္းေျမ ေနအိမ္ ေဆာက္လုပ္သနားေတာ္မူျခင္းလည္းခံရသည္။

ဘ၀နိဂံုး

၁၂၂၈-ခုႏွစ္ ျမင္ကြန္း ျမင္းခုန္တိုင္ အေရးအခင္းတြင္ အခါေပးျဖစ္သည္ဟု ဆို၍ ၿမိဳ႕ဝန္ဦးသာအိုးထံတြင္ အက်ယ္ခ်ဳပ္ထားရာမွ ဦးသာအိုး၏မယားငယ္ ခင္သုန္ႏွင့္ ရည္ငံေသာေၾကာင့္ ၁၂၂၉ ခုႏွစ္နယုန္လတြင္ ၿမိဳ႕၀န္ဦးသာအိုးက ဦးပုညကို အဆံုးစီရင္လိုက္သည္။ မင္းတရားႀကီး သိေသာအခါ “ဟင္း…।လူကိုေခြးသတ္ေလရဲ႕” ဟု မိန္႔ေတာ္မူ၍ လြန္စြာႏွေျမာ တသေတာ္မူကာ မိန္႔ေတာ္မူသည္ဟုအဆိုရိွပါသည္။ ^[2]

မည္သူ႕လက္ခ်က္လဲ

• စေလဦးပုညသည္ ဦးသာအုိး ၏ လက္ခ်က္ျဖင့္ အသက္ဆံုးရွဳံးရသည္ ဟူ၍ လူသိမ်ားေလသည္။ အမ်ဳိးသားပညာဝန္ ဦးဖိုးက်ားႏွင့္ ပညာအုပ္ ဦးဖုိးစိန္ စသူတုိ ့၏ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား တြင္လည္း ဤအတိုင္း ေရးသားႀကေလသျဖင့္ အထက္ပါ အေႀကာင္းအရာသည္ ခုိင္မာတည္ျမဲ ေနေလသည္။ သို႔ေသာ္ ၁၉၃၂ ခုႏွစ္တြင္ စာေရးဆရာ မဟာေဆြသည္ မင္းတုန္းမင္း လက္ထက္ထုတ္ "ရတနာပံု ေနျပည္ေတာ္သတင္းစာ" တြင္ အမွဳထမ္းခဲ့သူ ဘုိးဝဇီရ ကို ေတြ ့ဆံုေမးျမန္းကာ " ဘုိးဝဇီရ အတၳဳပၸတၱိ " စာတစ္အုပ္ ေရးထုတ္ခဲ့ေလသည္။ ထုိစာအုပ္ထဲတြင္ ဦးပုည အဆံုးစီရင္ခံရပံု ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ဘိုးဝဇီရ ေျပာေသာ အခ်က္တစ္ခ်က္ပါေလသည္။ ထုိအခ်က္ကား အျခား မဟုတ္။ ဘုိးဝဇီရ သည္ ဦးသာအိုး၏ သားျဖစ္သူ ေမာင္ေမာင္ေလးအား ပညာသင္ႀကားေပးရသည္ ကို အေႀကာင္းျပဳ၍ ဦးသာအုိး ႏွင့္ ခင္မင္ခဲ့ေလသည္။ တစ္ေန ့ေသာ္ ဦးသာအုိး၏ အိမ္သုိ ့ သူေရာက္၍

" ေနပါဦး ဘဘ ရဲ ့။ စေလဆရာႀကီး ဦးပုညကုိ ဘဘ ကြပ္မ်က္တယ္ ဆို"

ဟု ဦးသာအုိးကုိ ေမးႀကည့္ေလသည္။ ထိုအခါ ဦးသာအုိးက" အိမ္း .. ဘဘ က ကံမေကာင္းခ်င္ေတာ့ ဒီလုိ အစြပ္အစြဲ ခံရတာပါပဲကြယ္၊ ဘဘ က ျမိဳ ့ဝန္ေပကုိး။ စင္စစ္မေတာ့ တပယ္မင္းသား အမိန္ ့နဲ ့လက္မရြံ ့တုိ ့သတ္တာပါပဲ။ မင္းတရားႀကီး မေက်နပ္မွန္း သိလုိ ့ ဘဘ အေပၚလွည့္ခ်ထားေတာ့ မင္းသားကုိလည္း မစြပ္စြဲဝံ့လို ့ သည္အတုိင္း ေနရတာပါပဲ" ဟု ေျဖခဲ့ေလသည္။

ေရႊရုိး ၏ အျမင္

ေရႊရုိး၏ The Burman, His Life and Notions စာအုပ္

ထုိစာႏွစ္အုပ္ပါ အခ်က္ကို ေထာက္ခံေသာ စာတစ္အုပ္ ေဖာ္ျပစရာ ရွိပါေသးသည္။ ထိုစာအုပ္ကုိ မႏၱေလး ရတနာပံုေခတ္တြင္ ဂ်ိမ္း ေဂ်ာ့ စေကာ့ ဆုိသူ ပုဂၢိဳလ္က ေရးထုတ္ေလသျဖင့္ အခ်ိန္ကာလခ်င္း နီးစပ္နီးကပ္ေနေလသည္။ ဂ်ိမ္း ေဂ်ာ့ စေကာ့ သည္ ၁၈၇၆ ခုႏွစ္ေလာက္တြင္ ျဗိတိသ်ွ ပုိင္ ေအာက္ျမန္မာႏုိင္ငံသုိ ့ ေရာက္လာခဲ့ျပီး စိန္ဂ်ြန္း (ဆရာမတ္) ေက်ာင္းတြင္ ဆရာအျဖစ္လည္းေကာင္း ၊ သတင္းေထာက္အျဖစ္လည္းေကာင္း အလုပ္လုပ္ကိုင္ ခဲ့ေလသည္။ သူသည္ ျမန္မာစကား၊ ျမန္မာမွဳကို က်ြမ္းက်င္၏။ မႏၱေလးသုိ ့ အေရာက္ေပါက္ ရွိ၏ ။ ၁၈၈၂ ခုႏွစ္ သီေပါမင္းလက္ထက္တြင္ကား သူ ့အေတြ ့ႀကံဳမ်ား ကို စုစည္းလ်က္ " ေရႊရုိး " ကေလာင္အမည္ ခံယူ၍ The Burman, His Life and Notions အမည္ျဖင့္ ႏွစ္တြဲေပါင္း စာအုပ္ ေရးထုတ္ခဲ့ ေလ သည္။ ထုိစာအုပ္ ပထမတြဲ စာမ်က္ႏွာ ၃၅၂ တြင္ ပါေသးသည္မွာ ..

Oo Hpo Nyah is the most celebrated recent author। He was killed in the late King's reign by the Tabe Mintha. (ဦးပုညသည္ နာမည္အႀကီးဆံုး ေခတ္ေပၚစာေရးဆရာ ျဖစ္၏။ သူ ့ကုိ ယခင္မင္းလက္ထက္တြင္ တပယ္မင္းသားက အဆံုးစီရင္ ခဲ့ေလသည္။) ဟူ၍ ျဖစ္ေလသည္။

(စာေရးသူ၏ျဖည့္စြက္ခ်က္)

ၿမိဳ႕၀န္ဦးသာအိုးကစေလဦးပုညကို လုပ္ႀကံရျခင္းမွာ စေလဦးပုညအား အခ်ဳပ္တြင္းတြင္ အက်ဉ္းခ်ထားရာ၌ ဦးသာအိုး၏မယားမ်ားစြာတို႔က ဦးပုညထံတရုန္းရုန္းျဖင့္ေဗဒင္ေမးေနၾကျခင္းေၾကာင့္ မနာလိုျဖစ္ကာ သတ္လိုက္ ျခင္းျဖစ္သည္ဟု မွတ္တမ္းတို႔တြင္ ဖတ္ရပါသည္။